Kullanılacak Tohumda Aranacak Özellikler
Suni tohumlamada kullanılan spermalar ana ve babası en yüksek verimli soylara (kan hatlarına) dayanan ve kendileride iyi bir damızlık görüntüsü veren boğalardan elde edilmekte ise de bu özelliklerin yavrulara hangi ölçülerde geçeceğini önceden tahmin etmek mümkün değildir.Bir nedenle Projeni testlerden geçmiş sertifikalı boğaların spermalarının kullanılması uygun olur.
Projeni Testi
En kaliteli ana ve baba kan hatlarından gelen boğa adayı erkek danalar suni tohumlama araştırma kurumlarında toplanır. Birkaç yıl boyunca boğa adaylarından alınan spermalar dondurularak depo edilir.
Her bir boğa adayının sperması ile belirli sayıda inek tohumlanır.Bu ineklerden doğacak olan dişi buzağıların büyüyüp düve ve inek olmaları beklenerek verim kayıtları tutulur. Kızların ilk laktasyonda verdikleri süt miktarı ile analarının süt miktarı istatistiki olarak karşılaştırılır. Ayrıca yanı ahırda bulunan başka soylardan ineklerlede karşılaştırma yapılır.Kızlar lehine olan farklar boğa adayının süt verimi açısından uygunluğunu belirler. Aylar ve yıllar öncesinden aday boğalardan alınarak sperm bankasında stoklanmış olan spermalardan projeni testte en yüksek notu almış olan boğaların spermaları suni tohumlamada kullanılır.Uygun olmayan boğaların spermaları atılır.
Teste tabi tutulmuş boğaların spermalarını tercih etmek gerekir.
En Uygun Tohumlama Zamanının Belirlenmesi
İnekler kızgınlık sürelerinin son 10 saatinde veya kızgınlığın bitiminden itibaren 6 saat içerisinde en yüksek döl tutma kabiliyetindedirler Bu nedenle sabahleyin kızgınlık gösteren hayvanlar öğleden sonra,öğleden sonra kızgınlık gösterenler ise ertesi gün sabah aşılanmalıdırlar.
Ancak bazı ineklerde bu durum farklılık gösterebilir.Bu tür durumlar istisna olmakla beraber böyle hayvanlarda normalden 2-3 saat önce veya sobra tohumlama yapılmalıdır.Böyle gebelik sağlanırsa daha sonraki yıllarda bu uygulama sadece o hayvan için dikkate alınmalıdır.
İnekleri aynı kızgınlık döneminde 1 defadan fazla aşılamanın herhangibir yararı yoktur.
Suni Tohumlama Zamanı
Suni tohumlama inekler kızgınlık gösterdiklerinde yapılır.İnek doğumu takiben 45 gün sonraki kızgınlıkta suni tohumlama yapılabilir. Demek ki, suni tohumlamanın uygun saatini bilmek için kızgınlık zamanını iyi gözlemlemek gerekir.Kızgınlığın ilk görülmesinden 8-12 saat sonra yapılan tohumlamaların tutma oranı yüksektir.Kızgınlıktaki inekler bazı davranış değiliklikleri gösterirler. Boynundan bağlı olmayan inekler önce diğer ineklerin üstüne atlar, daha sonra ötekilerin üzerine atlamalarına izin verirler.Ancak boyundan bağlı inekler bu belirtiyi gösteremeyeceğinden ikinci derecedeki diğer belirtilere dikkat etmek gerekir.Kızgınlıktaki inek sağımcısına yaslanma, heyecanlı hareketler, süt veriminde azalma, hafif iştah azalması, böğürme gibi belirtiler gösterir.
En önemlisi "Çara" akıntısıdır. ÇARA dikkatle izlenmeli ve tohumlamanın başarısı için temiz olduğuna kanaat edilmelidir.Yumurta akı gibi berrak, tertemiz çara rahmin temiz olduğunu gösterir. Bulanık çara akıtan inekler döl tutmaz. Böyle ineklerin öncelikle tedavi edilmesi, daha sonra suni tohumlama ile döllenmesi gerekir. İnekler ortalama 21 günde bir kızgınlık gösterir ve bu dönem en çok 18 saat sürer. İlk kızgınlık belirtileri sabah görüldüyse, öğleden sonra, öğleden sonra görüldüyse sabah tohumlama yapılması önerilir. Suni tohumlama için istek bildirildiğinde,uygulayacak olana ilk kızgınlık saati doğru bildirilirse döl tutma oranı artar.. Kızgınlığı takiben kanlı akıntı görülürse, artık kızgınlık döneminin geçtiği, bir sonraki kızgınlığın iyi takip edilmesi gerektiği anlamına gelir.
