ÇEVRESEL FAKTÖRLERİN DÖL VERİMİNE ETKİSİ
Çevresel Faktörler
a) Tabi Etkenler
- İlk kez tohumlamada kullanılacak olan boğanın tecrübesizliği veya kalabalıktan ürkmesi
- Nakledilen hayvanların alışma peryodunda dişilerin kızgınlık göstermemesi erkeklerin aşıma isteksizlikleri
- Süt sığırlarında üreme gücü 4 yaşına kadar artar 6 yaşına kadar sabit kalır daha sonra tedricen azalır.
- Çok soğuk veya sıcak bölgelerde hayvanın döllenme kabiliyetleri azalır.
- Düvelerin ilk kez tohumlanma yaş ve kilosuna dikkat edilmemesi erken veya geç tohumlanmaları hayvanlar 15 aylık olduklarında ve aşağıdaki ca lara ulaştıklarında ilk kez tohumlanmalıdırlar.
Irk |
Ağırlık (kg) |
Esmer Irk |
340 |
Holstein |
340 |
Ayrshire |
275 |
Guersye |
250 |
Jerset |
225 |
b) Yetiştirme Bakım Ve İdare Hataları
- Kızgınlığın fark edilememesi ve sakin yada anormal kızgınlıklar.Sıhhatli ve gebe olmayan bir dişinin 21 günde bir kızgınlık göstermesi gerekir.
- Bağlı,Kapalı,karanlık ve havasız ahırlarda uzun süre tutulan sığırlarda üreme faaliyetleri gerilemektedir.Boğa dişilerin yanında bağlı tutulursa aşım istekleri azalır.
- Dişi ve erkeklerin damızlıkta kullanma yaşından önce veya sonra damızlıkta kullanılmaları döl verimini geriletir.Sığırlar 6 aylık yaşta
eşeysel olgunluğa gelerek çiftleşme arzusu duyarlar.
- Genital hastalıklar döl verimini geriletir.
|
Damızlıkta Kullanma Yaşı |
Damızlıktan Çıkarma Yaşı |
Erken Gelişen Boğalar |
12 - 15 yaş |
4 - 8 yaş |
Geç Gelişen Boğalar |
15 - 21 yaş |
8 - 12 yaş |
Erken Gelişen Dişiler |
15 - 18 yaş |
13 - 15 yaş |
Geç Gelişen Dişiler |
18 - 24 yaş |
18 yaş |
c) Beslenme Hataları
- Genç ve gelişmekte olan hayvanların yetersiz beslenmesi hayvanların üreme organlarının gelişmesinde gerilemelere neden olmaktadır.
- Aşırı besleme sonucu yağlanma kısırlıklara,üreme aksaklıklarına,erkeklerin hantallaşmasıne ve aşım isteksizliğine neden olmaktadır.
- Üremede gerilemeye etki eden en önemli iki faktör protein ve enerjidir.Rasyonda bunlar aşırı derecede kısıtlanması yumurtalıkların
gelişmemesi,düvelerde cinsi olgunluğun gecikmesine neden olmaktadır.Hafif ve orta derecedeki beslenme yetersizliklerinin etkisi daha sonraki yeterli beslenme ile giderileblir.Fakat aşırı kavruk kalmış düvelerin yumurtalıklarındaki gerilik düzelmez.bunun sonucunda düzensiz kızgınlık yada düşük döl verimi gösterirler
- Protein yetersizliği cılız ve ölü doğumlara ve yavru atmalara neden olabilmektedir.
- Fosfor yetersizliğinde cinsi olgunluğun gecikmesi aşırı yetersizliğinde ise kızgınlık göstermeme ile karşılaşılır.
- Fosfor noksanlığı olan bölgelerde iki yavru doğumu arasındaki süre 2 yıla kadar uzayabilir.
- Vit A VE Vit E üremeye en etkili vitaminlerdir.Bu vitaminlerin yetersizliğinden oluşan kısırlığın tedavisi yoktur.
d) Hastalıklar ve Üreme Organlarındaki Yara ve Bereler
Üremeyi etkileyen hastalıkları; yalnız üreme sistemini etkileyenler,üreme sistemi ve diğer organları etkisi altına alanlar hayvanların genel sağlık durumunu olumsuz etkileyenler olarak 3 e ayırabiliriz.
Ancak bilinmelidirki tüm hastalıklar üremeyi geçici veya kalıcı etkilemektedir.
- Ateşli hastalıklar,şiddetli enfeksiyonlar yavru atımına neden olabilir
- Tuberkuloz şap iç parazitler hayvanları zayıflatarak seksüel faaliyetleri geriletir
- Brusella vibriosis,leptospirosis gibi doğrudan üreme organlarını etkileyen ve çiftleşme ile bulaşan hastalıklar büyük ölçüde kısırlığa yol açabilmektedir.
- Üreme organlarındaki yere ve bereler erkeklerde kısmi kısırlığa yol açarken dişilerde kısırlığa hatta ölüme yol açabilmektedir.